τα χειλάκια του Κωνσταντίνου

Το έβλεπα το τζαμί κάθε φορά που περνούσα με λεωφορείο ή αμάξι φίλων από τη Βατάν τζαντεσί. Ωραίο που είναι!, έλεγα και όσο κι αν πάντοτε ήθελα να σταματήσω για να το δω από κοντά, όλο και το ανέβαλα γιατί δεν είχα χρόνο, ήταν βράδυ, βαριόμουν. Ήταν φανερό ότι επρόκειτο για Ορθόδοξο ναό που μετατράπηκε σε τέμενος και όντως διαβάζοντας σε διάφορες πηγές, έμαθα πως  η πρώτη εκκλησία ήταν αφιερωμένη στην Παναγία την Πανάχραντο (το 907), ενώ τον 13ο  αιώνα χτίστηκε μια δεύτερη εκκλησία στο όνομα του Ιωάννη του Βαπτιστή και λίγο αργότερα προστέθηκε κι ένα παρεκκλήσι. Η ιστορία του είναι δηλαδή, ντάλε κουάλε με τη Μονή του Παντοκράτορα στο Ζεϋρέκ, αν και το συγκεκριμένο διατηρείται, παρ' όλες τις τροποποιήσεις και ανακαινίσεις, αγέρωχο και ντούρο.

 

Τις προάλλες, ο δρόμος επιτέλους μας έβγαλε με τη Σταυριανή μπρος στο Μολά Φεναρί Ισά Τζαμί, έτσι το λένε σήμερα. Βασικά, πίσω του μας έβγαλε για να ακριβολογήσω, στις τουαλέτες που έχουν όλα τα τζαμιά, ξεχωριστές για άντρες και γυναίκες. Δίνεις συνήθως από 50 έως 75 κουρούς (τα σεντς της λίρας) στον κυριούλη, που έχει χρέος να τις κρατά καθαρές και βγαίνοντας αφού πλύνεις τα χεράκια, σου δίνει λουρίδες κάπως σκληρού γκριζωπού χαρτιού για να σκουπιστείς. Θα μου πείτε τώρα, για τουαλέτες θα μιλάμε άνθρωπέ μου; Εδώ βλέπουμε ένα από τα πιο εντυπωσιακά Βυζαντινά μνημεία της Πόλης! Εγώ όμως συνεχίζω ακάθεκτος και προσθέτω ότι άμα θες, πλένεις και τις πατούσες, το σβέρκο και το στόμα σου (ο καθαρισμός λέγεται αμπντές) για να είσαι έτοιμος για το ναμάζ (προσευχή). Όλες αυτές οι λεπτομέρειες έχουν τον σκοπό τους, γιατί όλα αρχίσανε από εδώ.

Όσο η Σταυριανή φρεσκαριζόταν στο λαμαρινένιο κουβούκλιο, εγώ άρχισα να μιλώ με τον τουαλετά, αποκαλύπτοντάς του και την προέλευση μου για να του ικανοποιήσω την περιέργεια. Μπορεί κάποιος να το επισκεφτεί;, τον ρωτώ και πριν προλάβω να βάλω το ερωτηματικό στην πρόταση,  βλέπω μια αστραπή στο δεξί του μάτι με ολοκάθαρο το σχήμα του δολαρίου. Ναι φυσικά μου λέει, εγώ έχω τα κλειδιά. Μπορείς να βγάλεις και φωτογραφίες άμα θες. Εκεί ακριβώς αρχίζω να την ψυλλιάζομαι τη δουλειά και του λέω μπα μωρέ, μη νομίζεις ότι είμαι και κανένας προφεσιονέλ, τουρίστας είμαι, το είδα, μου γυάλισε και είπα να κοντοσταθώ λιγάκι. Ερχόμενη κι η Σταυριανή, τον πληρώνουμε για την χρήση της τουαλέτας, συν 2-3 παραπανίσιες λίρες για την εξυπηρέτηση που θα μας έκανε. Έλα ντε όμως που όταν ο καρχαρίας μυρίζει τις πρώτες σταγόνες αίμα, του ανοίγει η όρεξη να καταβροχθίσει ολόκληρη την τροφαντή Αυστραλέζα κολυμβήτρια. Πηγαίνετε μπροστά στην είσοδο και σε 10 λεπτάκια έρχομαι να σας ανοίξω, ταμάμ μι; Ταμάμ, του λέμε εμείς και 5, 10, 15, 20 περνάνε τα λεπτά κι αυτός ακόμα άφαντος. Περιμένω εγώ στο μέρος που μας υπέδειξε, μην έρθει από πουθενά αλλού και τον χάσουμε και πάει η ιχνηλάτισσα να δει τι συμβαίνει. Αργεί κι αυτή και πάνω που σηκώνομαι για να τσεκάρω, τη βλέπω να στρίβει απ' το μιναρέ έξαλλη. 

Της είπε, ότι δήθεν τα κλειδιά τα έχει ένας φίλος του, ο οποίος ζητά 20 λίρες για να τα δώσει, αν και αυτού δεν του αρέσουν τα λαδώματα κτλ κτλ. Τι την θες τότε τη δικιά μας! Του αρχίζει κάτι τσιρίδες Γαλλικές, που τρόμαξαν μέχρι κι αυτοί που κατουρούσαν και δεν στόχευαν σωστά σην τρύπα! Έτσι πήραμε την εκδίκησή μας για τον εκβιασμό που μας έκανε, να μάθει να σφουγγαρίζει τώρα ο θεομπαίχτης! Προφανώς όμως φοβήθηκε κιόλας, βλαστημώντας για τους τρελούς που έμπλεξε και αναγκαστικά μας άνοιξε, "ανακαλύπτοντας" ως δια μαγείας ένα δεύτερο ζευγάρι"κλειδιά στην τσέπη του! Το εσωτερικό της εκκλησίας άξιζε πραγματικά το πατιρντί.

 

Αν και οι τοίχοι ανεπίχριστοι, χωρίς ίχνος ψηφιδωτών και εικόνων φυσικά, η αύρα του χώρου είχε κάτι το απόκοσμο, με τις πλατιές καμάρες και τους ψηλούς / στενούς τρούλους να δεσπόζουν. Παντού κόκκινο τουβλάκι και λαξευτή πέτρα, μάρτυρες της Βυζαντινής καταγωγής και των αλλεπάλληλων μουσουλμανικών λίφτινγκ που υπέστη.

 

Και όπως σε όλους τους πρώην χριστιανικούς ναούς που μετατράπηκαν σε τζαμιά, η στραβή θέση του μιχράμπ (η εσοχή που δείχνει την κατεύθυνση προς τη Μέκκα), μαρτυρά τη ζαβολιά. Στα δεξιά ως συνήθως είναι το μινμπάρ ή άμβωνας.

 Κάτοψη του συγκροτήματος από τον A.H.S. Megaw, 1964. © copyrights

Οι φωτογραφίες ελήφθησαν αλά παπαράτσι, μιας και μας ακολουθούσε από πίσω, λέγοντας  ότι χρειαζόμαστε ειδική άδεια γι' αυτό! Κάτι κοφτερές μπηχτές του στυλ: Άμα τσέπωνες τα 20 λιράκια θα επιτρεπόταν;, μπρος στα καμπυλωτά παράθυρα με τις μεταλλικές τσίτες, τον μαλάκωσαν και πάλι.

Τέλος καλό, όλα καλά δε λες; Με λίγο πιο περιπετειώδη τρόπο απ' όσο φανταζόμασταν καταφέραμε να μπούμε σ' ένα από τα σημαντικότερα Βυζαντινά μνημεία της Πόλης, αν και μετά από μας μπορεί να δυσκολέψει ακόμα περισσότερο η πρόσβαση, αν το βάλει γινάτι ο νεωκόρος. Και ίσως έτσι, η Πανάχραντος να παραμείνει αμόλυντη, άσπιλη κι αγνή για λιγάκι ακόμα.

ΥΓ: Ο πρώτος ναός συναντάται στην αγγλική βιβλιογραφία ως το μοναστήρι του Constantine Lips, κάνοντας με να το μεταφράζω ως "τα χείλη του Κωνσταντίνου" ή δίνοντάς του άλλα γελοία ονόματα, μέχρι που  μια μέρα με διόρθωσε ο φαν του μπλογκ, φοβερός βιβλιοφάγος και αγαπητός μου φίλος ΠανΚαπ. Ο τύπος λεγόταν Κωνσταντίνος Λιψ, είχε το αξίωμα του Πατρικίου και δραστηριοποιήθηκε στα χρόνια του Λέοντα του Σοφού και αργότερα του Κωνσταντίνου του Πορφυρογέννητου. Στα ελληνικά, συναντάται και ως  Μονή του Λιβός, δικαιολογώντας το όνομα με τον εξής μύθο. Στα εγκαίνια του ναού λέει, σηκώθηκε λίβας άνεμος τόσο δυνατός, που όλοι οι παρευρισκόμενοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την τελετή. Αυτή η βερσιόν πάει κι έρχεται, το χειλάκι πετροκέρασο, πώς μου κατέβηκε, μου λέτε;